Σαν την τρέχουσα διεθνή χρηματοοικονομική κρίση, η διαδικασία της γήρανσης μπορεί επίσης να αποτελεί προϊόν υπερβολικής απορρύθμισης. Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Χάρβαρντ, υπό τον καθηγητή παθολογίας Ντέηβιντ Σινκλέρ, ανακάλυψαν ότι βλάβες στο DNA μειώνουν την ικανότητα του κυττάρου να ρυθμίζει ποια γονίδια ενεργοποιούνται και ποια όχι.
Ο μηχανισμός αυτός, κοινός από τους μύκητες μέχρι τους ανθρώπους, πιθανότατα, κατά τους επιστήμονες, αντιπροσωπεύει τον κοινό υπεύθυνο της γήρανσης.
"Αυτή είναι η πρώτη, εν δυνάμει θεμελιώδης και πρωταρχική αιτία για τη γήρανση, που έχουμε ποτέ βρει", δήλωσε ο Σινκλέρ. "Μπορεί να υπάρχουν κι άλλες αιτίες, όμως η ανακάλυψή μας ότι η γήρανση ενός απλού κυττάρου μαγιάς σχετίζεται άμεσα με τη γήρανση των θηλαστικών αποτελεί μεγάλη έκπληξη".
Εδώ και μια δεκαετία η ομάδα του Σινκλέρ είχε ανακαλύψει τη διαδικασία γήρανσης στα κύτταρα της μαγιάς και την είχε συνδέσει με την πρωτεϊνη Sir2 και συγκεκριμένα γονίδιά της, τα οποία, όταν πάθαιναν ζημιές μέσα στο χρόνο, αδυνατούσαν στη συνέχεια να ρυθμίσουν σωστά τη δραστηριότητα των γονιδίων, με συνέπεια να επέρχεται σταδιακά η φθορά και η γήρανση των κυττάρων. Αν, λόγω της βλάβης, δίνεται εντολή να ενεργοποιηθούν λανθασμένα γονίδια, αυτό βλάπτει το κύτταρο.
Τώρα όμως η ίδια επιστημονική ομάδα, κάνοντας πειράματα σε ποντίκια, επιβεβαίωσε ότι ο ίδιος μηχανισμός ισχύει και στα θηλαστικά, άρα και στον άνθρωπο. Σε ένα κύτταρο νεφρού π.χ. όλα τα γονίδια του συκωτιού είναι απενεργοποιημένα. Αν κατά λάθος μερικά από αυτά ενεργοποιηθούν, αυτό θα βλάψει το νεφρό. Η βλάβη συνήθως ξεκινά από φθορά των μιτοχονδρίων μέσα στα κύτταρα, κάτι που οδηγεί σε χρόνια απορρύθμιση της ορθής έκφρασης (ενεργοποίησης) των γονιδίων.
Καθώς οι άνθρωποι γερνάνε, τα γονίδιά τους αρχίζουν να ενεργοποιούνται σε λανθασμένους ιστούς του σώματος, μια διαδικασία που, μεταξύ άλλων, θεωρείται ότι συμβάλλει σε ασθένειες όπως ο διαβήτης και το Αλτσχάιμερ. Αν και η ηλιακή ακτινοβολία ή οι χημικές ουσίες που εισέρχονται στο σώμα μας είναι γνωστό ότι προκαλούν περιορισμένες βλάβες του DNA, ήταν μέχρι τώρα ασαφές πώς προκαλούνται πιο γενικευμένες μεταβολές στην ενεργοποίηση (έκφραση) των γονιδίων.
Όπως αρχικά ανακαλύφθηκε, η πρωτεϊνη Sir2 στη μαγιά έχει διπλή λειτουργία: από τη μια εμπλέκεται στην επιδιόρθωση του DNA και, από την άλλη, ρυθμίζει ποια γονίδια θα παραμείνουν "σβηστά" ή θα "ανάψουν". Σταδιακά και ειδικά σε περίπτωση βλάβης του DNA, η πρωτεϊνη αυτή αδυνατεί να κάνει ταυτόχρονα κα τις δύο λειτουργίες της, με συνέπεια να παραμελεί το ρόλο της ως "φύλακα" των γονιδίων και έτσι να επέρχεται η απορρύθμιση και η φθορά των κυττάρων.
Στα θηλαστικά η πρωτεϊνη SIRT1 (η αντίστοιχη της Sir2 στη μαγιά) εξίσου παραμελεί τη λειτουργία ρύθμισης ("καταπίεσης") ορισμένων γονιδίων, όταν το DNA έχει υποστεί ζημιά, οπότε στρέφει εκεί την προσοχή της για να βοηθήσει στην επιδιόρθωσή του, με συνέπεια επίσης να επέρχεται η γονιδιακή απορρύθμιση και η κυτταρική φθορά.
Οι επιστήμονες προσδοκούν ότι η νέα ανακάλυψη μπορεί να έχει ευεργετικές θεραπευτικές επιπτώσεις στο μέλλον (π.χ. με φάρμακα που θα αφορούν τη συγκεκριμένη πρωτεϊνη) και πιθανώς να οδηγήσει σε τρόπους για το σταμάτημα ή και την αναστροφή της διαδικασίας γήρανσης.
"Η έρευνα ανοίγει τη δυνατότητα για αποκατάσταση της νεότητας στους ηλικιωμένους μέσω αποκατάστασης της ορθής λειτουργίας έκφρασης των γονιδίων τους", δήλωσε ο Σινκλέρ. Η ομάδα του τώρα σκοπεύει να μελετήσει αν όντως οι βλαβερές μεταβολές στην ενεργοποίηση των γονιδίων μπορούν να αντιστραφούν μέσω της παραγωγής αυξημένης ποσότητας της πρωτεϊνης SIRT1.
