Η Αβάνα τον τελευταίο καιρό ήταν γεμάτη ψιθύρους. Για πολλούς, οι κτύποι της καρδιάς του ήταν σχεδόν συνώνυμοι με την επανάστασή τους. Πόσο καιρό μπορεί να ζήσει το καθεστώς τους χωρίς εκείνον στο τιμόνι;

Φυσικά, η ανησυχία τους δεν αφορούσε τον Φιντέλ Κάστρο, αλλά τον Ούγκο Τσάβες. Ο θάνατος του προέδρου της Βενεζουέλας θα στοιχίσει πολύ περισσότερο στην κουβανική κυβέρνηση από τον θάνατο του Κάστρο. Είναι βέβαια αλήθεια ότι ο «lider maximo» είναι αναντικατάστατος, αλλά η χώρα έχει προετοιμαστεί εδώ και καιρό για τον αναπόφευκτο χαμό του και έχει μεταβιβάσει όλα τα επίσημα καθήκοντα στον νεότερο αδελφό του, τον Ραούλ.

Με τον Τσάβες, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Κι αυτό, επειδή οι Κουβανοί γνωρίζουν ότι η υποστήριξη που έχει λάβει η χώρα τους από τη Βενεζουέλα έχει παίξει ζωτικό ρόλο στο να μείνει το καθεστώς ζωντανό.

Πρώτα απ'όλα, είναι το πετρέλαιο: περισσότερα από 100.000 βαρέλια την ημέρα σε χαμηλή τιμή. Η γενναιοδωρία του Τσάβες ήταν τόσο μεγάλη, που η προσφορά υπερκάλυπτε κατά πολύ τη ζήτηση. Η κυβέρνηση Κάστρο πιστεύεται ότι επαναπωλεί το 40% του πετρελαίου που της χορηγεί η Βενεζουέλα. Η γνωστή κουβανή μπλόγκερ Γιοάνι Σάντσες χαρακτηρίζει το πετρέλαιο της Βενεζουέλας «κουβανικό βιάγκρα».

Υστερα, είναι τα εκατοντάδες προγράμματα συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες και οι μαζικές κοινές επενδύσεις. Ο Φιντέλ Κάστρο έχει αποτιμήσει τη συνεργασία αυτή σε 7 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Η σχέση που οικοδόμησε με τον Τσάβες ήταν ουσιαστικά εκείνη που κράτησε την Κούβα όρθια μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης. Περισσότεροι από 5.000 κουβανοί στρατιωτικοί και πολιτικοί σύμβουλοι πιστεύεται ότι υπηρετούν στην κυβέρνηση και τις ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας. Η κυβέρνηση του Καράκας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κουβανική αντικατασκοπεία, την G2, είτε για τον έλεγχο των πολιτικών της αντιπάλων είτε για την ασφάλεια της ηγεσίας. Ο ίδιος ο διάδοχος του Τσάβες, ο Νικολάς Μαδούρο, έχει τις ευλογίες της Κούβας.

Ο θάνατος του Τσάβες, γράφει ο Ουίλιαμ Ντόμπσον στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, θα έχει όμως σημαντικές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις και σε άλλα αυταρχικά καθεστώτα. Η Βολιβία, ο Ισημερινός, η Νικαράγουα, έχασαν τον σημαντικότερο σύμμαχό τους και τον ηχηρότερο εκπρόσωπό τους. Η Ρωσία έχασε έναν από τους μεγαλύτερους αγοραστές των όπλων της. Το Ιράν δεν θα έχει πλέον ένα βασικό σύμμαχο στις αντιαμερικανικές εκστρατείες του. Η Κίνα δεν θα έχει πρόβλημα να αγοράζει πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα, αλλά οι όροι μπορεί να αλλάξουν με τον Τσάβες να μη βρίσκεται πλέον στο προσκήνιο.

Λίγοι πολίτες της Βενεζουέλας θα νοσταλγήσουν την εξωτερική πολιτική του Τσάβες. Ο λόγος που τον ψήφιζαν ήταν οι εγχώριες πρωτοβουλίες του και ο τρόπος που χρησιμοποιούσε το πετρέλαιο. Κατά τα άλλα, είχαν τις επιφυλάξεις τους για τις στενές σχέσεις που διατηρούσε η χώρα τους με τη Λευκορωσία και μερικά ακόμη μακρυνά καθεστώτα της Ασίας.

Και τώρα τι θα γίνει; Ο «τσαβίσμο» έφτασε στο τέλος του; Τίποτα δεν είναι λιγότερο σίγουρο. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τον περασμένο Οκτώβριο, όταν ο Τσάβες κέρδισε τις εκλογές παρόλο που ήταν ήδη βαρειά άρρωστος και η χώρα του υπέφερε από υψηλό πληθωρισμό, αυξανόμενα ελλείμματα και μια εκτόξευση της βίας στα ύψη. Οπουδήποτε αλλού, οι συνθήκες αυτές θα οδηγούσαν σε βαρειές εκλογικές απώλειες. Όχι στη Βενεζουέλα. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στις όποιες εκλογικές παρατυπίες, αλλά στην πολιτική διάνοια του Τσάβες και στη διαχείριση του τεράστιου πετρελαϊκού πλούτου.

Όπως έχει παρατηρήσει ο πρώην σαλβαδοριανός αντάρτης Χοακίν Βιγιαλόμπος, ο Τσάβες βοήθησε τους φτωχούς της χώρας του να ενταχθούν στην κοινωνία και τις νέες ελίτ (τους «μπολιγάρχες») να πλουτίσουν. Τόσο οι μεν όσο και οι δε απέκτησαν κύρος και δύναμη. Δεν θα τα παραδώσουν εύκολα. Το ίδιο ισχύει και με τον στρατό, του οποίου πολλά υψηλά στελέχη αποκόμισαν τεράστια κέρδη από τον Τσάβες. Η «μπολιβαριανή Επανάσταση» μπορεί να μην υπάρχει πια, αλλά ο «τσαβίσμο» θα ζήσει για πολλά ακόμη χρόνια.